Trzeba więc pamiętać, że celem ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonkowie muszą wykazać się pewną inicjatywą, albowiem w razie ich bierności w tym zakresie, w chwili ślubu powstanie między nimi wspólność majątkowa.

Rozdzielność majątkowa powstaje bądź z mocy prawa, bądź na żądanie stron – wskutek zawartej przez małżonków umowy lub w drodze orzeczenia sądu. Choć instytucja rozdzielności majątkowej nieraz jest utożsamiana z brakiem wzajemnego zaufania małżonków, w rzeczywistości jest wręcz odwrotnie. Decyzję o ustanowieniu rozdzielności majątkowej małżonkowie podejmują najczęściej, by chronić rodzinę. Ma ona szczególne znaczenie, gdy oboje małżonkowie prowadzą własne działalności gospodarcze, a zwłaszcza, gdy jeden z małżonków odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania firmy. Dodatkowo, rozdzielność jest przydatna w sytuacji prowadzenia firmy i częstego dokonywania inwestycji, albowiem małżonkowie mogą sami rozporządzać swoim majątkiem, samodzielnie podejmować wszystkie decyzje i nie muszą zwracać się do drugiego małżonka o zgodę (i podpis) celem realizacji inwestycji, zawarcia umowy leasingu, kredytu itp.

Rozdzielność pozwala na zachowanie niezależności finansowej. Oznacza to, że formalnie każdy
z małżonków posiada odrębny rachunek bankowy, a osiągany przez niego dochód stanowi jego odrębny majątek, którym co do zasady nie musi się dzielić z drugim małżonkiem. Jednocześnie oznacza to, że w sytuacji długów jednego małżonka, majątek drugiego nie jest zagrożony. Rozdzielność chroni bowiem przed długami drugiej osoby.

Ponadto rozdzielność usprawnia rozstanie. Przede wszystkim, w razie rozdzielności, małżonek, który np. wyprowadził się ze wspólnego mieszkania stron, nie musi wstrzymywać się z zakupem nowej nieruchomości na cały okres rozwodu (jak w sytuacji wspólności majątkowej). Dodatkowo nie zachodzi potrzeba podziału majątku wspólnego, gdyż takiego po prostu nie ma.

Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona zarówno przed zawarciem małżeństwa (w drodze umowy), jak i w trakcie małżeństwa (w drodze umowy lub orzeczenia sądu). Co ważne, rozdzielność może być także ustanowiona z datą wsteczną.

W drodze umowy majątkowej, małżonkowie najczęściej ustanawiają:

• zwykłą rozdzielność majątkową,
• rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.

Niezależnie od powyższego, rozdzielność majątkowa może być także ustanowiona przez sąd. Dojdzie do tego w sytuacji:

• żądania jednego z małżonków,
• żądania wierzyciela jednego z małżonków,
• ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków,
• ogłoszenie upadłości jednego z małżonków,
• separacji małżonków.

Jeśli zaś do decyzji o rozdzielności majątkowej dochodzi wskutek utraty zaufania do drugiego małżonka, w szczególności wobec podejrzenia trwonienia majątku czy nałogu (np. alkoholizmu, narkomanii, hazardu itp.) i podejmuje ją tylko jeden małżonek, a drugi nie wyraża na nią zgody, konieczne stanie się wystąpienie do sądu rodzinnego z wnioskiem o ustanowienie rozdzielności majątkowej.

Warto również wiedzieć, że w ramach postępowania sądowego możliwe jest zgłoszenie żądania ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, co ma wielkie znaczenie w sytuacji zadłużenia drugiego małżonka. Niemniej, wniosek ten musi być poparty niezbitymi dowodami. Konieczne jest wskazanie konkretnej daty, od której domagamy się rozdzielności, a także wykazanie jej zasadności. Najlepszym sposobem będzie zgromadzenie dokumentacji, z której będzie wynikało, że małżonek już od dłuższego czasu potajemnie zawierał zobowiązania finansowe, a pozyskane środki w całości przeznaczał na własne potrzeby.